ΠΕΡΙ ΘΕΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η έκδοση του έργου, "Απάντησις Ανωνύμου προς τους αυτού άφρονας κατηγόρους επονομασθείσα περί θεοκρατίας", του Χριστοδούλου εξ Ακαρνανίας, του επονομαζομένου, από τους εχθρούς του ιδίως, Παμπλέκη, καθιστά προσιτή στην έρευνα της πνευματικής ιστορίας του νέου ελληνισμού την πιο τολμηρή κατάθεση θρησκευτικής κριτικής στη φιλολογία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Το έργο, το όποιο τυπώθηκε αρχικά στη Λειψία το 1793, επέζησε σε ένα μόνο αντίτυπο στην Ελλάδα και παρέμεινε λανθάνον για περισσότερο από δύο αιώνες. Η εξαφάνισή του οφείλεται στις ιδέες του θρησκευτικού και πολιτικού ριζοσπαστισμού που το διαπνέουν και στον φόβο που προκαλούν οι ιδέες αυτές. Το κείμενο του Χριστόδουλου συνιστά μια ελληνική μαρτυρία της διάχυσης των θρησκευτικών ιδεών του Σπινόζα στην ευρωπαϊκή παιδεία, ενώ η ρητή διακήρυξη του ενστερνισμού των πολιτικών ιδεών του Βολταίρου και του Ρουσσώ εντάσσει τον συγγραφέα στην τροχιά του δημοκρατικού ριζοσπαστισμού της εποχής της Γαλλικής Επανάστασης. Το κείμενο με την πολεμική του κατά των συμβατικών παραδοχών και ιδίως κατά των ιδιοτελών χρήσεων της θρησκείας και της χειραγώγησης των θρησκευτικών συναισθημάτων συνιστά ένα σπάνιο τεκμήριο ανεξάρτητης σκέψης αλλά συγχρόνως εικονογραφεί την τραγική υπαρξιακή υπόσταση, την οποία συχνά συνεπάγεται η διεκδίκηση της πνευματικής ελευθερίας.