ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

Mακράν του να συνιστά μια ηθικά και πολιτικά ουδέτερη δραστηριότητα, η λογιστική από την ίδια της την φύση έχει πολιτική χροιά: δεν είναι απλά ένα ικανό εργαλείο που αξιοποιείται από τις ελίτ προκειμένου για την αύξηση της ισχύος τους αλλά μια τεχνολογία κυριαρχίας καθ’ εαυτήν· μια τεχνολογία νομιμοποιημένη από την ιδεολογία της αποτελεσματικότητας. O έμπορος της μεσαιωνικής περιόδου βρισκόταν σε μια από ηθικής πλευράς προβληματική κατάσταση, η οποία απαιτούσε την δικαίωσή του όχι μόνο ενώπιον των εκκλησιαστικών αρχών, αλλά και των αρχών αυτών όπως λάμβαναν υπόσταση εντός του από την ίδια του την συνείδηση. Για τον λόγο αυτό, εύκολα στράφηκε, στα διαδεδομένα ρητορικά σχήματα της εποχής, δημιουργώντας ό,τι εμείς γνωρίζουμε ως διπλογραφική μέθοδο. (…) Μακράν του να είναι συμπτωματική, η εισαγωγή της υποχρεωτικής εξομολόγησης στα 1215 και η σχεδόν ταυτόχρονη εμφάνιση της διπλογραφικής μεθόδου είναι ουσιωδώς, αν όχι με αυστηρά αιτιακή σχέση, συνδεδεμένες. (…) Ποια είναι η πραγματικότητα την οποία θέλουμε στην συγκεκριμένη περίπτωση να επιτύχουμε; Είναι να ενθαρρύνουμε μια πιο ευσεβή και ευγνώμονα διάθεση προς την κοινωνία, την ιστορία και τον κόσμο ολόκληρο εκ μέρους εκείνων που έχουν απολαύει των δωρεών του. Είναι να συμβάλλουμε στην υπονόμευση ενός δόγματος που έχει αναχθεί περίπου σε κοινό –πλην κενολόγο– τόπο, ότι δηλαδή η ύψιστη ανθρώπινη αρετή είναι ο εγωισμός (Rand, 1961) ή, όπως έχει τεθεί με πιο ήπιους όρους, «η μόνη κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι να αυξήσει τα κέρδη της» (Friedman, 1970). Εν ολίγοις, επιθυμώ στην θέση αυτών των δημοφιλών θέσεων να προάγω ένα αίσθημα ευγνώμονος διαχείρισης και ευθύνης, σε έναν κόσμο που ευνοεί πρωτίστως την παραγωγή κέρδους –και στην πραγματικότητα εγωκεντρισμού και φιλαυτίας– δείχνοντας ακριβώς ότι το επικρατέστερο αίσθημα κάποτε ήταν η ευγνωμοσύνη.